Ömer Lütfi Akad (1916 – 2011)
Türk film yönetmeni Ömer Lütfi Akad 1916’da İstanbul’da doğdu. Galatasaray Lisesi’ni ve İstanbul Yüksek Ticaret ve Ekonomi Okulu’nu (1942) bitiren sanatçı, Sema Film, Lâle Film ve Erman Film adlı kuruluşlarda çalıştı. Erman Film adına çekilen Damga (1947) adlı filmin yönetmeni çekimi bırakınca, yarım kalan ilk sahneyi çekti. Vurun Kahpeye (1949) adlı filmle de yönetmenliğe başladı.
Akad’ın ilk filmlerini yönettiği yıllarda Türk sineması, bir geçiş dönemi yaşıyordu. Gerçekten, o yıllarda tiyatro çıkışlı yönetmenler sinemayı tiyatronun etkisi altında tutarken, bazı genç yönetmenler de “sinema filmi” yapmaya çalışıyorlardı.
Akad bu ikinci topluluğa katıldı, ama ilk filmlerinden beklediği sonucu alamadı. Buna karşılık, 1952’de yönettiği Kanun Namına adlı filmle Türk sinemasında yeni bir dönem başlattı. Daha sonraki filmleriyle de bu alanda hem bir öncü, hem de bir usta olduğunu kanıtladı.
Akad’ın günümüze dek çevirdiği filmler başlıca üç dönemde değerlendirilebilir. Mesleğe alışma yılları diye nitelendirilebilecek birinci dönem, Damga’daki kısa çalışmayla başlar ve Arzu ile Kamber adlı filmle biter. Kanun Namına ‘yla başlayan ve Suat Köprüsü’yle biten ikinci dönem içindeki filmlerin tümünde sinema dilini geliştirme, yeni bir anlatım oluşturma çabaları görülür.
Hudutların Kanunu’yla başlayan üçüncü dönemdeyse ulusal sinema görüşüne uygun yapıtlar yer alır. Akad’ın konu açısından en hafif olan filmlerinde bile özenli bir anlatım ve bir üslup arayışı vardır. Ancak, Akad kesinlikle yalın anlatımdan yana olduğu için birçok sinema tekniğini özellikle kullanmaz.
Akad’ın filmleri arasında özellikle bir “üçleme” hemen dikkati çeker: Gelin, Düğün, Diyet. Gelin göç sorununu işler; Düğün, göçten sonra büyük kente yerleşmeyi, bu kentte tutunmayı anlatır; Diyet’teyse kentte yerleşip tutunmuş kişilerin yaşamı, sorunları, karşılaştıkları güçlükler sergilenmiştir. Akad, televizyon için de filmler gerçekleştirmiştir. Ömer Seyfettin’in öykülerinden uyarlanan bu filmlerde Akad’ın anlatımı doruk noktasına ulaşır. Hareketsiz bir kamera, yalın bir anlatım ve yalın bir kurgu bu filmlerin ortak özelliğidir.
Uzun süre Sinema-TV Enstitüsü’nde öğretim görevlisi olarak çalışan Ömer Lütfi Akad, 1987’de İstanbul Film Festivali Onur Ödülü’nü, 1988’de de Kültür Bakanlığı Kültür ve Sanat Ödülü’nü almıştır.
Ömer Lütfi Akad Filmleri
Vurun Kahpeye (1949); Lüküs Hayat (1950); Tahir ile Zühre (1951); Arzu ile Kamber (1951); Kanun Namına (1952 , Türk Film Dostları Demet Festivali’nde en başarılı 4 fılmden biri; Lütfi Akad en başarılı 5 yönetmenden biri); Katil (1953); Öldüren Şehir (1954, Türk Film Dostları Derneği Festivali’nde en başarılı yönetmen ödülü), Görünmeyen Adam Istanbul’da (1955); Beyaz Mendil (1955); Ak Altın (1957): Zümrüt (1959); Sırat Köprüsü (1966. Hudutların Kanunu (1967); Ana (1967) ; Kızılırmak – Karakoyun (1967) ; Kurbanlık Katil (1967); Vesikalı Yarim (1968, Antalya Senliği’nde en başarılı ikinci film); Anneler ve Kızları (1971); Rüya Gibi (1971); Bir Teselli Ver (1971); Irmak (1973) Adana Şenliğ’inde en başarılı üçüncü film); Gökçeçiçek (1973); Gelir (1973, Adana Şenliğinde en başarılı film); Düğün (1974, Antalya Şenliğinde en başarılı film; Lütfi Akad, en başarılı yönetmen); Diyet (1974).
Televizyon filmleri: Topuz (1974); Ferman (1974); Pembe incili Kaftan (1974); Diyet (1975).
